اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری بر راهبردهای مقابله با استرس در خویشاوندان مراقبت کننده مبتلایان به آلزایمر

اهداف: آلزایمر یک بیماری پیش رونده و ازبین برنده مغز است که به طورجدی سبب آسیب به بخش تفکر و حافظه انسان می شود. این بیماری، شایع ترین نوع زوال عقل است که شامل مجموعه ای از علائم نظیر: ازدست رفتن حافظه، قضاوت و استدلال در افراد است که سبب تغییرات در خلق، رفتار و توانایی ارتباط می شود. مراقبت از مبتلایان به آلزایمر با رفتار و اعمالی که افراد مبتلا به آلزایمر انجام می دهند، در صورت بی کفایتی منابع کنارآمدن فرد، بیشتر برای خویشاوندان استرس زاست. گروه درمانی شناختی-رفتاری در آموزش به کارگرفتن راهبردهای مقابله ای سازگار، نقش مهمی داشته است. بنابراین، هدف این پژوهش بررسی اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری بر راهبردهای مقابله با استرس در خویشاوندان مراقبت کننده مبتلایان به آلزایمر بود.  مواد و روش ها: روش تحقیق حاضر نیمه آزمایشی و طرح آن پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. 32 مراقب داوطلب مراجعه کننده به انجمن آلزایمر ایران در سال 1390 به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل به روش تصادفی گمارده شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه مقابله با استرس (ciss21) بود که پیش از آغاز گروه درمانی و در پایان دوره درمان در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به وسیله گروه ها تکمیل شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس، تحلیل کواریانس چندمتغیره و اندازه گیری مکرر صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد مؤلفه های راهبردهای سازگار (مسئله مدار و سرگرمی اجتماعی) در اثر گروه درمانی شناختی-رفتاری در گروه آزمایش نسبت به پیش آزمون و گروه کنترل، به طورمعناداری افزایش یافته بود (0/001=p). این در حالی است که مؤلفه های راهبردهای ناسازگار (هیجان مدار و توجه گردانی) در اثر گروه درمانی شناختی-رفتاری در گروه آزمایش نسبت به پیش آزمون و گروه کنترل، به طورمعناداری کاهش یافته بود (0/001=p). نتایج طرح اندازه گیری مکرر بین 3 مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری نشان داد که اثرات گروه درمان شناختی-رفتاری بر افزایش سبک مقابله ای سازگار (مسئله مدار و سرگرمی اجتماعی) و کاهش سبک مقابله ای ناسازگار (هیجان مدار و توجه گردانی) و نیز اثر تعامل بین گروه و تکرار معنادار بود و بین دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری وجود داشت. با توجه به نتایج به دست آمده، گروه درمانی شناختی-رفتاری توانست بر افزایش استفاده از راهبردهای مقابله با استرس سازگار و کاهش استفاده از راهبردهای مقابله با استرس ناسازگار در خویشاوندان مراقبت کننده مبتلایان به آلزایمر تأثیر معنادار داشته باشد و عامل زمان در کاهش اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری، از پس آزمون به پیگیری بی تأثیر بود. نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش حاضر، گروه درمانی شناختی-رفتاری می تواند استفاده از راهبردهای مقابله با استرس سازگار را افزایش و استفاده از راهبردهای مقابله با استرس ناسازگار را در خویشاوندان مراقبت کننده مبتلایان به آلزایمر کاهش دهد. این امر با عواملی مانند شناخت کامل بیماری آلزایمر و تأثیر آن بر روند زندگی، ایجاد فضایی برای ابراز وجود، ایجاد فضایی برای برقراری تعاملات اجتماعی، پی بردن به اهمیت ورزش و اختصاص زمان برای تفریح، آموختن تن آرامی در شرایط پراسترس، شیوه درک مسائل زندگی، مهارت حل مسئله، احساس کنترل، مدیریت زمان ارتباط دارد. با توجه به نتایج مثبت، استفاده از گروه درمانی شناختی-رفتاری به عنوان درمانی کم هزینه برای مراقبت کنندگان مبتلایان به آلزایمر و دیگر گروه های مراقبت کننده مبتلایان به بیماری های مزمن پیشنهاد می شود.